Kurban kesmek farz mı, kimlere farz? 2025
KURBAN FARZ MI, SÜNNET Mİ, VACİP Mİ?
Kurban, Kur’an-ı Kerim, Sünnet ve icma ile sabit bir ibadettir. Kurbanın yasal bir ibadet olduğuna dair Kur’an-ı Kerim’de kanıtlar mevcuttur. Hz. İbrahim’in oğlu Hz. İsmail’in yerine bir kurbanın, Allah tarafından kendilerine fidye (kurban) olarak verildiği açıkça bildirilmektedir (Saffat, 37/107).
Kurbanın meşruiyetine işaret eden öbür ayetler de vardır: “Kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine muhakkak günlerde Allah’ın ismini ansınlar. Artık onlardan siz de yiyin, fakire yoksula de yedirin.” (Hac, 22/28), “Her ümmet için, Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine ismini ansınlar diye kurban kesmeyi yasal kıldık.” (Hac, 22/34), “Kurbanlık büyükbaş hayvanları da sizin için Allah’ın dininin nişanelerinden kıldık. Sizin için onlarda hayır vardır. Onlar saf saf sıralanmış dururken kurban edeceğinizde üzerlerine Allah’ın ismini anın. Yanları üzerlerine düşüp canları çıkınca onlardan yiyin, istemeyen yoksula de istemek zorunda kalan yoksula de yedirin. Şükredesiniz diye onları böylelikle sizin hizmetinize verdik. Onların etleri ve kanları asla Allah’a ulaşmaz. Allah’a ulaşacak olan lakin, sizin O’nun için yaptığınız, gösterişten uzak amel ve ibadettir.” (Hac, 22/36-37)
Bu ayetlerde zikredilen hayvan bölümünün, et muhtaçlığı temini için olmadığı, bunların ibadet gayeli birer uygulama oldukları pek açıktır. Et ve kanların Allah’a ulaşamayacağının, asıl olanın ihlas ve takva olduğunun şahsen ayetin metninde yer alması bunu açıkça ortaya koymaktadır.
Hz. Peygamber (s.a.s.) de, kurbanı bir ibadet olarak kabul etmiş ve şahsen kendisi de kurban kesmiştir. Hz. Peygamberin (s.a.s.), legal kılınmasından itibaren vefat edinceye kadar her yıl kurban kestiği bilinmektedir (Tirmizi, Edahi, 11; bkz. Buhari, Hac, 117, 119; Müslim, Edahi, 17).
Sahih hadis kaynaklarında yer alan rivayetlerde, Hz. Peygamber (s.a.s.), kurban bayramında Allah katında en sempatik ibadetin kurban kesmek olduğunu, kurbanın kesilir kesilmez Allah katında makbul olacağını ve kurban edilen hayvanın boynuzu, tırnağı da dahil olmak üzere her şeyinin kişinin hayır hanesine yazılacağını söz edip; bu ibadetin Allah isteği için yapılmasını tavsiye etmiştir (Tirmizi, Edahi, 1; İbn Mace, Edahi, 3).
Ayrıyeten hicretin ikinci yılından itibaren bugüne kadar müslümanların kurban kesmeleri, bu konuda görüş birliği olduğunu da göstermektedir (İbn Kudame, el-Muğni, XIII, 360).
KİMLER KURBAN KESMEKLE YÜKÜMLÜ?
Kurban kesmek, akıl sıhhati yerinde, büluğa ermiş (ergen olmuş), dinen varlıklı sayılacak kadar mal varlığına sahip ve mukim olan her müslümanın yerine getireceği mali bir ibadettir (Merğinani, el-Hidaye, VII, 148). Temel gereksinimlerinden ve borcundan öteki 80.18 gr altın yahut kıymetinde para ya da eşyaya sahip olan kimselerin kurban kesmesi gerekir (Mevsıli, el-İhtiyar, IV, 252-256; İbn Abidin, Reddü’l-muhtar, IX, 452-453). Ayrıyeten kurban mükellefiyeti için aranan nisabın üzerinden, zekatın tersine bir yıl geçmesi kaide değildir.
KURBAN ETİ NASIL DAĞITILMALIDIR?
Et, yoksul yahut varlıklı olması, müslüman olup olmaması fark etmeden istenildiği şahsa verilebilir. Etin dağıtımı konusundaki genel metot ise etin üçte birini konutta bırakmak, üçte birini komşulara üçte birini ise yoksullara vermek biçimindedir. Bu dinimizce müstehaptır.Kurban etinin hepsini kendi konutunda kullanmak yahut hepsini yoksullara vermek de caiz görülmüştür. Kurban etinin dağıtılmaması kurban kesen kişinin kâfi maddi durumunun olmaması yahut çocuk sayısının fazla olması yahut konutun kalabalık olması durumunda uygun görülmüştür.
1-Üçte biri kurban kesemeyen yoksul fukaraya sadaka olarak verilir.
2-Üçte biriyle konutuna gelen akraba ve dostlarına ikram yapılmak üzere meskene ayrılır.
3-Geriye kalan üçte birini ise, meskendeki çoluk çocuğuna yiyecek ve nafaka olarak ayrılabilir.
KURBAN ETİ NASIL SAKLANMALIDIR?
Kurban kesitinin akabinde etlerin nasıl koruma edilmesi gerektiği hakkında açıklama yapan Türkiye Kasaplar Federasyonu Başkanı Fazıl Yalçındağ “Mümkünse hayvan soğuduktan, vefat katılığına ulaştıktan sonra parçalanmalıdır. Şayet vakit yoksa, sıcakken parçalama mecburiyeti hasıl olmuşsa, naylon torbalara konulan etler, konuta masraf gitmez naylon torbalardan çıkarılmalı, serin ve gölge bir yerde birbirine değmeyecek bir halde sergilenmelidir.” tabirinde bulundu
Sıhhat Bakanlığından alınan bilgilere nazaran;
Etraf sıhhati istikametinden de bölümü takiben ortaya çıkan kan, mide ve bağırsak içeriği kıymetlidir. Bunların gelişi hoş bir formda etrafa atılmaması ve akarsulara dökülmemesi gerekmektedir.
KURBAN KESERKEN OKUNACAK DUALAR
Hayvanın kısmı esnasında besmele taammüden terk edilirse, o hayvanın eti Hanefîlere nazaran yenmez. Lakin kasıtsız ve unutularak besmele çekilmezse, bu hayvanın eti yenilir. Şafiilere nazaran besmele taammüden çekilmese bile kesilen hayvanın eti yenir
Kurban kesilirken üç kere “Bismillahi Allahü ekber” denilir ve şu ayetler okunabilir (Semerkandi, Tuhfe, III, 66):
“De ki: Elbet benim namazım, ibadetim/kurbanım, hayatım ve mevtim hepsi alemlerin Rabbi Allah içindir. O’nun ortağı yoktur. Bana yalnızca bu emredildi ve ben müslümanların birincisiyim.” (Enam, 6/162-163)
“Ben, hakka yönelen birisi olarak yüzümü, gökleri ve yeri yaratana döndürdüm. Ben, Allah’a ortak koşanlardan değilim.” (En’am, 6/79)
KURBAN KESMENİN KIYMETİ NEDİR?
Sözlükte “yaklaşmak, Allah’a yakınlık sağlamaya vesile olan şey” manasına gelen kurban, dini bir terim olarak, “ibadet amacıyla makul bir vakitte makul kaideleri taşıyan hayvanı yolunca boğazlamak, ya da bu formda boğazlanan hayvan” demektir. Arapça’da bu halde kesilen hayvana udhiyye denilir. İnsanlık tarihi boyunca çabucak bütün dinlerde kurban uygulaması mevcut olmakla birlikte hal ve gaye tarafıyla ortalarında farklılıklar bulunur. Kur’an’da Hz. Adem’in iki oğlunun Allah’a kurban takdim ettiklerinden kelam edilir (el-Maide 5/27); bir öteki ayette de ilahi dinlerin hepsinde kurban kararının konulduğuna işaret edilir (el-Hac 22/34). Lakin Yahudilik ve Hıristiyanlık’ta kurban telakkisi bir epey değişikliğe uğramıştır. Hıristiyanlık’ta İsa’nın çarmıha gerildiği ve bunun insanoğlunun asli günahına karşı Baba’nın oğlu İsa’yı feda etmesi olduğu inanışıyla kurban telakkisi özel bir mana kazanmıştır.
KURBAN NASIL KESİLİR?
Bir kimsenin kurban kesmekle yükümlü sayılması için bulunması gereken kurallara kurbanın vücub kaideleri denilir. Kurban kesmenin sünnet olduğunu söyleyenlere nazaran ise bunlar sünnet oluşun kaideleridir. Bir kimsenin kurban kesmekle yükümlü olabilmesi için dört kaide aranır:
1. Müslüman olmak.
2. Akıllı ve buluğa ermiş olmak.
3. Mukim olmak, yani yolcu olmamak.
4. Belli bir mali güce sahip bulunmak.
Gayri müslimler öncelikli olarak imanla mükellef olup fakat iman ettikten sonra ibadetleri ifa etmeye ehil sayılırlar. Bu sebeple, bir kimsenin kurban kesmekle yükümlü tutulabilmesi, daha doğrusu bu türlü bir ibadeti ifaya ehil sayılabilmesi için müslüman olması gerekir. Bu kural bütün ibadetler için geçerlidir. Hanefiler’den Ebu Hanife ve Ebu Yusuf ile Maliki ve Hanbeli mezheplerine nazaran kurbanla yükümlü sayılmak için akıl ve buluğ koşul olmayıp gerekli mali güce sahip olan küçük çocuklar ve akıl hastaları ismine yasal temsilcileri tarafından kurban kesilmesi gerekir. Bu fakihler kurbanın mali bir ibadet oluşu ve başta yoksullar olmak üzere üçüncü şahısların hakkının gözetilmesi konusunu ön planda tutmuşlardır.
KURBAN BAYRAMI’NIN İSLAMİYET’TE ÖNEMİ
Kurban Bayramı, Müslümanlar tarafından Hicri Takvime nazaran Zilhicce ayının 10. gününden itibaren dört gün boyunca kutlanan bir dini bayram. Zilhicce ayının onuncu, on birinci ve on ikinci günlerine ‘Eyyam-ı nahr’ (Kesme günleri) ve bir evvelki gün olan Zilhicce ayının dokuzuncu gününe Arife denir. Kurban Bayramı, tıpkı vakitte İslam aleminin her yıl Mekke’de hac farizasını ifa ettikleri vakittir.
Kurban Bayramı, nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan birçok ülkede dini bayram olmasının yanı sıra resmi tatil ilan edilir. Ramazan Bayramı ile birlikte İslam dinindeki en değerli iki bayramdan biridir.
Hicri takvim bir ay takvimi olduğu için yıllar güneş temelli miladi takvimden 11-12 gün kısadır. Bu nedenle Kurban Bayramı her sene 11-12 gün daha erken kutlanır. Yaklaşık 33 senede bir bayramı birebir tarihlere tekabül eder.
İslam dini terimi olarak Kurban, Allah’a yaklaşmak ve Allah isteğine ermek niyetiyle kesilen, kurban edilen, hayvan demektir. Kur’an’da geçen İbrahim peygamber ve oğlu İsmail ile ilgili kıssadan yola çıkarak, kurban kavramı, çok daha genel bir adanmışlığı, Allah için bireyin her şeyini feda edebilecek olmasını, Allah’a teslimiyeti ve ona karşı şükür içinde olmayı tabir etmektedir.
